Vào lúc 14 giờ 30 ngày 26.11.2011, tại Giảng đường lầu 1 TTMV, học viên Chương trình chuyên đề lần 130 đã chào đón Cha giáo PX Nguyễn Minh Thiệu đến chia sẻ và giao lưu qua đề tài: “ Văn hóa sử dụng điện thoại di động”.
Với lối trình bày dí dỏm và rất hấp dẫn, vị diễn giả đã lôi cuốn cử tọa ngay từ đầu với nhiều thông tin thật giá trị và không phải ai cũng biết về một đồ dùng rất quen thuộc của mọi người.
Những khoảnh khắc đáng nhớ trong lịch sử ĐTDĐ
Thật vậy, điện thoại di động đã trở thành một sản phẩm không thể thiếu trong đời sống hôm nay. Người người, nhà nhà sử dụng nó, không phân biệt thành phần, độ tuổi và giới tính, thậm chí, gần đây, trong cuộc bình chọn Vịnh Hạ Long, trên nhiều báo in và cả trang mạng, tràn ngập hình ảnh một cháu bé mới 5 tháng tuổi cầm điện thoại DĐ nhắn tin bầu chọn cho Vịnh Hạ Long đã gây sốc cho nhiều người.
Nếu trong các tiểu thuyết kiếm hiệp có phép “Truyền âm nhập mật”, nghĩa là dù có xa cả vạn dặm vẫn có thể trao đổi suy nghĩ tư tưởng mà ai cũng cho là phép lạ, và phải tập tành với rất nhiều công phu khổ luyện trong nhiều năm mới đạt được, thì ĐTDĐ còn có thể làm được hơn thế rất nhiều. Tính tiện dụng, hấp dẫn và phổ biến của nó còn nằm ở giá cả, có loại di động cực rẻ chỉ 150 ngàn VNĐ, đến cực cao là khoảng hơn trăm tỷ đồng.
Và cũng như mọi phát minh, di động khởi đầu từ một suy nghĩ, ý tưởng rồi hình ảnh. Hình ảnh “điện thoại di động” xuất hiện từ rất lâu trước khi thiết bị đầu tiên ra đời.
Chúng ta cùng nhìn lại những khoảnh khắc đáng nhớ trong lịch sử phát triển điện thoại di động.
Từ thập niên 1950 đến nay, công nghệ di động từng chứng kiến nhiều dấu mốc quan trọng trong lịch sử của mình, từ những chiếc điện thoại nặng tới gần 40 kg tới chiếc iPhone xinh xắn hôm nay.
Năm 1965, "Ý tưởng" về điện thoại di động xuất hiện đầu tiên trong một phần của vở hài kịch Get Smart. Get Smart đã dự đoán về tương lai với “shoe phone”, minh họa một chiếc điện thoại có khả năng di động trong hình hài chiếc giày.
Năm 1966-1969, trong loạt phim Star Trek (Du hành giữa các vì sao), các nhân vật trong phim sử dụng thiết bị "Communicator" cho phép các nhân vật trao đổi trực tiếp với nhau bằng giọng nói thông qua một hệ thống liên lạc. “Communicator” được coi là nguồn cảm hứng cho Martin Cooper phát minh ra điện thoại di động vài năm sau đó.
Năm 1973: "Cha đẻ" của điện thoại di động là Martin Cooper - cựu Tổng giám đốc đơn vị hệ thống của Motorola. Cách đây 35 năm, Martin Cooper thực hiện cuộc gọi di động đầu tiên tại một góc phố New York (Mỹ) cho kỳ phùng địch thủ của mình là Joel Engel, Giám đốc nghiên cứu của Bell Labs.
Chiếc điện thoại di động đúng nghĩa đầu tiên là Dynatac 8000X của hãng Motorola. Dynatac 8000X nặng gần 0,9 kg, có giá xấp xỉ 4000 USD và được coi là biểu tượng của sự sành điệu và giàu sang lúc bấy giờ.
Năm 2007: iPhone ra đời
Thế hệ iPhone đầu tiên có màn hình cảm ứng và hỗ trợ rất nhiều ứng dụng. Sự ra đời của iPhone đã mở đường cho cuộc cách mạng smartphone: Một loạt các hãng công nghệ hàng đầu như Motorola, Nokia, HTC... chuyển hướng sang sản xuất các thiết bị có màn hình cảm ứng kích cỡ lớn với nền tảng di động riêng.
Apple ra mắt App Store vào tháng 7/2008 dành cho iPhone và iPod touch. Ban đầu, App Store mới có khoảng 500 ứng dụng, nhưng chỉ sau 5 tháng, số số ứng dụng đã lên tới hàng chục nghìn.
Phát minh tồi tệ thứ hai của nhân loại.
Cũng giống như nhiều phát minh khác đều có hai mặt sáng tối của nó, năm 1995, người ta đã nói nhiều đến nỗi ám ảnh về điện thoại di động. Mới đây nhất, kết quả cuộc điều tra của BBC trên tạp chí Focus tháng trước, với 4.164 người tham gia, khẳng định điện thoại di động là phát minh tồi tệ thứ hai trong lịch sử với 17% tổng số phiếu, chỉ sau vũ khí.
Những người tham gia điều tra được quyền điền câu trả lời tùy ý, do đó, vũ khí nói chung đã "về nhất" với rất nhiều phiếu bầu chọn cho súng, thuốc nổ, vũ khí sinh học và bom nguyên tử.
Thế giới Di động và những cuộc chiến tại Việt Nam.
Việt Nam là một nước nghèo và vẫn phải nhận viện trợ của nhiều nước với danh nghĩa này, nhưng thị trường di động phát triển đáng kinh ngạc đến thành bão hòa với 170 triệu sim di động được bán ra, gấp đôi dân số.
Đi đầu là các đại gia di động Viettel, Mobi Fone và vài hãng khác có vẻ thế độc quyền đã bị phá vỡ, nên đã có những cạnh tranh khốc liệt và gay gắt trong việc giành giật thị phần, những cuộc chiến về giá cả và dành khách hàng luôn sôi động nóng bỏng với những chiêu khuyến mãi và giảm giá khó thể làm ngơ.
Tuy nhiên, 2 mạng di động lớn là Viettel và MobiFone cho biết, số lượng thuê bao thực tế hoạt động chỉ khoảng hơn 50 triệu. Đàng khác, người dân sử dụng 2 máy di động hoặc mày 2 sim là rất phổ biến nên số người sử dụng di động ở VN còn thấp hơn con số 50 triệu.
Nói một cách hình tượng, đó là chuyện thuê đất nhưng không sử dụng vì SIM đã quá rẻ và phổ biến. Tuy nhiên giá cước luôn cao hơn các nước trong khu vực, ngay cả những hàng xóm là Campuchia, Thái lan… giá cước của họ cũng rẻ hơn Việt Nam.
Các đại gia di động đang chuyển sự quan tâm đến thành phần khách hàng có thu nhập thấp, một phóng viên đã gọi đó là cảnh đi săn người nghèo.
Lợi và hại của ĐTDĐ:
Di động hôm nay đã vượt qua chức năng nghe và nói, để trở thành đa phương tiện với rất nhiều tiện ích chụp hình, quay phim, ghi âm. Nếu trước đây, những quảng cáo về máy vi tính là: “Với cái Computer, Bạn có thể mang cả thế giới về căn phòng của Bạn”, thì với điện thoại di động đã có thể nói: “Cả thế giới đang nằm gọn trong túi áo của tôi” với biết bao tiện ích thiết thực, có thể nói chuyện với nhau mọi nơi mọi lúc. Trái đất trở nên nhỏ bé như một ngôi làng.
Tuy nhiên, những ám ảnh và các tai họa từ điện thoại di động cũng kinh khủng không kém.
Không ít các tai nạn chết người do sử dụng điện thoại DĐ khi đang khi lái xe, trong máy bay. Sử dụng nhiều sẽ ảnh hưởng cho sức khoẻ. Trẻ em dùng DĐ quá sớm sẽ ảnh hưởng đến não (còn non).
Hạnh phúc bị đe dọa, để lại nghi ngờ, dễ bị vu khống, dễ ngoại tình: từ tư tưởng đến hành động. DĐ còn là một công cụ nhỏ gọn, tiện lợi, riêng tư mà không ít người dùng để chat sex, show hàng, lưu trữ và phát tán những hình ảnh nóng.
Mất bình an:
Không có thời gian tĩnh lặng. Bị khủng bố. Đời sống cá nhân bị xâm phạm: quay phim, chụp hình, thu âm. Bị “gạ tình”, “tống tiền”...vv..
Mất tiền bạc: Phải sử dụng kẻo hết hạn. Thay đổi Model. Trang điểm cho "dế". Cập nhật các chức năng mới.
Mất thời gian: Tin nhắn hay trò chơi vô bổ.
ĐTDĐ chính là một kênh chuyển tải văn hóa sự chết cách tinh vi và rộng lớn, biến gần thành xa, biến xa thành gần, dễ dối trá, đối thoại giữa người với người.
Đặc biệt, sự tràn lan những mẫu nhạc chờ gây sock, gợi dục, kích dâm đã là những tai họa thực sự cho xã hội.
Vì thế, giải pháp cho những thách đố của văn hoá điện thoại di động đặt ra cho chúng ta hiện nay là:
- Giáo dục truyền thông giữa những con người dựa trên các giá trị: chân thật, yêu thương, tôn trọng, tín nhiệm.
- Giáo dục vai trò và giá trị của chiếc điện thoại di động như là phương tiện trợ giúp cho việc đối thoại và tương giao của con người. Đồng thời, xác định chiếc điện thoại di động là phục vụ cho cuộc sống hạnh phúc và sự thăng tiến phẩm giá của con người.
- Trước thực trạng sự phổ biến của chiếc điện thoại di động hiện nay cần đưa ra những quy định cần thiết cho việc sử dụng điện thoại di động tại các nơi công cộng và cập nhận kiến thức mới mẻ nào vào các chương trình giáo dục nhân bản của các trường học, các trung tâm giáo dục, các gia đình.
Điện thoại di động tự nó không tốt, cũng chẳng xấu. Văn hóa không nằm ở cái điện thoại. Chuyện xấu hay tốt, có văn hóa hay không chính là ở con người.
Xuân Thái
*******************************************************
Điện thoại di động là sản phẩm và là thành tựu của ngành khoa học kỹ thuật công nghệ cao trong thời đại thông tin. Nó được ví như chiếc cầu nối giúp con người xích lại gần nhau hơn. Nó có khả năng thu hẹp khoảng cách không gian và rút ngắn thời gian cho con người. Những tiện ích mà điện thoại di động mang lại cho con người thật đáng kể, nhưng sử dụng nó như thế nào cho đúng mục đích lại là vấn đề đáng nói.
Buổi nói chuyện của Lm. Fx. Thiệu, SDB về đề tài: “Văn hóa điện thoại di động” tại Trung tâm Mục vụ Tổng giáo phận Sài gòn, ngày 26.11.2011, giúp người tham dự nhìn lại lịch sử phát triển của chiếc điện thoại, cách thức con người ngày nay sử dụng di động, vai trò, chức năng của nó và tính văn hóa trong giao tiếp khi sử dụng di động.
Cũng cần nhìn lại ý nghĩa, thiết tưởng, cũng không thừa. Mục đích chính của điện thoại là dùng để đàm thoại, liên lạc và nắm bắt thông tin. Di động là động thái di chuyển một cách uyển chuyển, linh động. Như vậy, nói nôm na, điện thoại di động là vật có thể di chuyển trong khi giao tiếp điện đàm và thu nhận thông tin.
Chúng ta ai cũng có điện thoại, nhưng hình như ít ai có ý thức hoặc được hướng dẫn để giao tiếp như thế nào cho phải phép, hay nói đúng hơn là có văn hóa trong giao tiếp điện thoại. Khi muốn gọi điện thoại cho ai, trước hết chúng ta cần phải chuẩn bị nội dung, mục đích kèm theo thái độ lịch sự và tế nhị trong giao tiếp. Người thực hiện cuộc gọi phải xưng danh tánh trước: “Alô, Tôi là Thiên. Làm ơn cho tôi gặp Nga được không?” Nếu là Nga thì tốt rồi, còn nếu không phải là Nga bắt máy thì người nghe cũng cảm thấy dễ chịu và sẵn lòng giúp đỡ. Cũng vậy, người nhận cuộc gọi cũng phải lịch sự không kém: “Alô, Nga xin nghe”. Không nên nói “Ai đó?”. Trong thực tế, chúng ta bắt gặp không ít trường hợp trả lời “ai đó?” kể cả người gọi điện đến cũng hỏi như ra lệnh: “Ai đó?”. Thiết nghĩ, đấy không phải là lối giao tiếp điện thoại lịch sự và có văn hóa.
Chuyện tưởng chừng “biết rồi khổ lắm nói mãi”, nhưng thực tế lại diễn ra dài dài.
Nội dung các cuộc điện thoại thường mang tính chất riêng tư và cá nhân. Do vậy, phải hết sức tế nhị và để ý đến người xung quanh. Nói thong thả, đủ nghe, tránh to tiếng ở chốn đông người. Vì thực chất, tần số và âm lượng của nó được cấu tạo như lỗ tai của con người. Nếu hét lớn quá, tai nghe sẽ ồn và khả năng tiếp nhận âm thanh không thật. Điện thoại cũng thế, nhà sản xuất nghiên cứu đo lường mức độ âm thanh vừa đủ để làm sao người nói và người tiếp nhận thông tin nghe rõ ràng chính xác. Nếu nói lớn quá, âm thanh sẽ bị nhiễu và việc truyền đạt thông tin không chuẩn. Chúng ta cũng dễ hiểu vì sao khi kéo chuông liên hồi, con chó hú lên, là bởi tần số âm thanh lớn hơn tần số có ở nơi tai con chó. Nhiều người nói điện thoại oang oang, lớn tiếng ở chốn đông người. Những người này tưởng họ là người quan trọng, phải được chú ý, làm như vậy mới là oách là oai là sành điệu, nhưng qua cách ứng xử ấy, họ làm người xung quanh khó chịu hay khiến người khác xem thường Văn hóa trong giao tiếp điện thoại thật sự không phụ thuộc hoàn toàn vào địa vị hay trình độ văn hóa, mà tùy thuộc vào nhân cách của con người.
Chúng ta hãy thử nghe câu chuyện sau để lượng giá. Trong một buổi họp cao cấp và đầy tính quan trọng, có rất nhiều người tham dự, vị chủ tọa đang thuyết giảng, thì tiếng điện thoại vang lên. Cả hội trường giật mình. Tưởng rằng vị chủ tọa này sẽ tắt đi và tiếp tục phần thuyết trình của mình. Nhưng sự trông mong ấy không xảy ra. Điều đáng buồn là vị chủ tọa dừng bài nói chuyện của mình để trả lời điện thoại, mà không một lời xin lỗi cử tọa. Lối ứng xử ấy xin dành lại cho quý độc giả đánh giá.
Nghe nói điện thoại đúng nơi, đúng chỗ và sử dụng nó sao cho đúng vai trò và chức năng là điều cần thiết. Tôi thấy không hiếm người ăn mặc hết sức chỉnh trang và sang trọng, trông không thiếu phần trí thức, nhưng khi sử dụng điện thoại lại lộ ra vẻ rởm đời và đáng chê trách. Ăn nói thô bỉ và những lời dung tục bẩn thỉu trên điện thoại ở chốn đông người không phải không có. Chính tôi cũng đã chứng kiến nhiều trường hợp chẳng mấy khi đẹp mắt và hài lòng. Trong thánh đường mọi người đang tham dự thánh lễ sốt sắng thì bỗng tiếng nhạc điện thoại nghe rất kỳ quái vang lên của một cô gái. Bầu không khí linh thiêng bị phá vỡ và hàng trăm con mắt đổ về cô khi cô alô nói chuyện với bạn trai to tiếng. Cùng lúc ấy có anh bên cạnh đang ngồi nhắn tin trong khi cả cộng đoàn đang đọc lời đáp ca “Chúng con đang hướng về Chúa”. Tôi thắc mắc, có khi nào anh nhắn tin gởi cho Chúa cũng nên chăng?!
Một điều cũng đáng bàn tới là chuông điện thoại và nhạc chế, nhạc chờ cứ loạn cả lên. Nhà dịch vụ cung cấp loại nhạc rẻ tiền hay được tặng miễn phí với chiêu bài như nhử mồi mà nhiều người chọn cho mình loại nhạc hot, đúng gu, không đụng hàng. Tưởng chừng như chỉ là việc kiếm lời của nhà dịch vụ, nhưng đằng sau là cả một hệ lụy khập khiễng và đầy tính phản cảm. Từ “Ông xã number 1” đến tiếng chim hót, chó sủa, mèo kêu, tiếng từ dưới âm ty địa ngục, tiếng eng éc của kẻ bị hãm hiếp, tiếng nước xả bồn cầu… Tiếng chuông, nhạc chế, nhạc chờ vang lên ở khán phòng, nơi chốn đông người, nơi linh thiêng như trong đền chùa, trong thánh lễ nhà thờ chỉ gây sự chú ý “quá mức cần thiết”, biểu hiện con người thiếu văn hóa, thiếu sự tôn trọng, không nghiêm túc, dạng dở hơi, lập dị. Sử dụng loại nhạc nào là tự do của mỗi người, nhưng đừng gây ra sự phản cảm, phiền hà và ảnh hưởng đến người xung quanh, đó là điều cần thiết.
“Nấu cháo điện thoại”, cụm từ nghe quen quá đối với nhiều người. Cũng cần phải xác định lại: mục đích chính của điện thoại là để nghe nói, chuyển tải và đón nhận thông tin. Nên càng ngắn gọn càng tốt. Có nhiều người nói điện thoại mà không biết đến thời gian, nơi chốn, đối tượng. Người nghe muốn nói lời tạm biệt mà “dằng chẳng đứt, dứt chẳng ra”. Ta đành xếp họ vào hàng “nấu cháo điện thoại”. Nấu cháo điện thoại cũng nhiều phiền toái. Khi ta nói lâu quá, người khác muốn gọi đến để thông tin cũng bị tắc nghẽn. Sự thực những câu chuyện trên điện thoại lâu giờ, đặc biệt là của người trẻ, thường hết sức vớ vẩn, tùm teng: “Mày ăn cơm chưa? Tao đi tắm. Ngủ nhiều vào heng. Ăn hộ tao bát cơm. Con Hồng bảo mày mặc quần thủng đít…”
Có tiền để gọi điện thoại không ai cấm. Đăng ký dịch vụ để tám trên điện thoại không ai cản. Nhưng nhìn lại ta thấy lợi hại ở đâu. Thứ nhất là mất thời gian, những câu xàm xí mua vui vô bổ. Thứ hai làm ngăn trở sự liên lạc khi người khác cần thông tin, liên lạc. Thứ ba, nhà dịch vụ tung ra chiêu bài khuyến mãi, khách hàng bị mờ mắt tưởng mình được thưởng mà kỳ thực đang bỏ tiền túi để làm giàu cho nhà dịch vụ. Quan trọng hơn là lời cảnh giác của một nhà nghiên cứu tầm cỡ quốc tế dành cho người “nấu cháo điện thoại”: “Cách đây hơn 10 năm, Giáo sư Salford thuộc Đại học Lund, Thuỵ Điển đã chứng minh các tia bức xạ phát ra từ điện thoại di động gây tổn thương lớp màng bảo vệ tế bào thần kinh của chuột làm cho các chất đạm, chất dinh dưỡng không thấm vào được trong tế bào não bộ. Khi lớp màng tế bào não bị hỏng, sẽ phá huỷ các neuron thần kinh. Thực nghiệm tiến hành trên hai nhóm chuột. Cho một số con chuột trưởng thành chịu tác động của máy điện thoại GSM trong hai giờ, ở những mức công suất: 0,01; 0,1 và 1W. Nhóm hai không chịu tác động của vi sóng ở cùng một môi trường. Sau 50 ngày, kiểm tra các mô tế bào não của nhóm chuột thứ nhất, thấy có 2% các tế bào não của những con chuột chịu tác động dưới công suất 0,1W; 1W đã bị chết hoặc đang chết dần. Những phần não bị huỷ hoại nặng hơn là hồi hải mã, vỏ não và thân não. Ở nhóm thứ hai, không thấy có tổn thương nào ở tế bào não. Xin lưu ý là, công suất lớn nhất của các máy điện thoại di động thường mà chúng ta đang sử dụng là 0,6W.” Có lẽ, chẳng cần đến nhà khoa học, kinh nghiệm cũng cho chúng ta biết: Nói lâu trên điện thoại tai ta bị nóng và nhức bởi sóng từ và các tia bức xạ phát ra từ điện thoại di động. Nguy hiểm!
Cuộc sống ngày càng tiến bộ, con người dần tiến tới đời sống “số hóa”, điện thoại di động cũng thế, không chỉ dừng lại ở chức năng nghe nói và truyền đạt thông tin nữa, mà nó còn tiến xa hơn rất nhiều. Trước đây chỉ có nghe nói, sau thêm nhắn tin và bây giờ thì không thiếu chức năng gì. GPRS, Internet, kết nối 3G, gửi thư hay nhận Email cũng trong tích tắc. Không những vậy nó còn có các chức năng ghi âm, chụp hình, quay phim cực nét, online mọi lúc, nghe nhạc mọi nơi, bluetooth bắn để chuyển tải tư liệu hình ảnh cũng chỉ vài phím bấm. Rất tiện nghi, rất văn minh, nhưng không thiếu những bất cập. Cái gì cũng có tính hai mặt của nó. Với những phát minh tân tiến đó, hầu như cha mẹ ngày nay không thể kiểm soát được con cái, nhất là lứa tuổi teen. Gần đây, thế giới tuổi teen như bùng nổ trong sự hỗn loạn, xuất hiện hàng loạt những scandal tự tạo như hình tươi mát, lộ hàng, những đoạn phim nóng, những video clip đánh nhau, lột đồ… Đâu chỉ dừng lại ở đó, những trò chơi game 18+, chát sex… đều vượt ra khỏi tầm kiểm soát của nhà chức trách và gia đình.
Đã đến lúc phải dấy lên hồi chuông cảnh tỉnh đối với việc sử dụng điện thoại di động như thế nào để gọi là có văn hóa, có mục đích. Thực sự điện thoại di động là một vật vô tri vô giác, nó chẳng làm gì nên tội và công nghệ thông tin không có lỗi. Tự nó chẳng nói lên được điều gì là có văn hóa hay không. Có hay không có là phụ thuộc vào người sử dụng nó như thế nào. Thiết tưởng, những nhà chức trách, các bậc làm cha mẹ phải làm gương và quan tâm hơn trong việc giáo dục, định hướng để người trẻ nhận thức và sử dụng đúng đắn các phương tiện công nghệ, nhất là điện thoại di động.
Nếu 20 năm về trước, di động là món hàng quý giá, xa xỉ phẩm, chỉ dành cho các giới “đẳng cấp”, thì ngày nay nó trở nên phổ biến khắp mọi hạng - tầng. Từ giới “thượng lưu” đến giới “bần nông”. Người người có điện thoại, nhà nhà sử dụng điện thoại. Ngay như giới công nhân có thu nhập thấp cũng có thể sở hữu 1, 2 “chú dế”. Sở hữu có thế nào cũng chẳng nói lên được điều gì, quan trọng vẫn là làm sao sử dụng nó có văn hóa và đúng mục đích. Điện thoại di động dù có thế nào cũng chỉ là công cụ để phục vụ cho nhu cầu và tiện ích trong giao tiếp và truyền tải thông tin cho con người. Không nên vì quá lạm dụng mà trở thành nô lệ cho nó. Có nhiều người cưng nó hơn cưng con, thiếu vắng nó như thiếu “người tình” đến nỗi dám đánh đổi một mối tương quan, một cuộc tình hay cả một ơn gọi cũng chỉ vì nó và nô lệ cho nó. Thiết tưởng, đã đến lúc cần phải nhìn lại mục đích của chiếc điện thoại di động và cách thức mà người ta sử dụng nó.
Jos. Thanh Phong